Sâm Ngọc Linh không chỉ là dược liệu quý, mà còn là “giấc mơ xanh” của nhiều nhà đầu tư. Nhưng con đường trồng sâm không dễ dàng – nó đòi hỏi vốn lớn, thời gian dài và sự chung tay của doanh nghiệp, nhà khoa học, chính quyền và người dân để giữ gìn quốc bảo, phát triển bền vững.
Từ gùi tre đến dự án nghìn tỷ
Trồng sâm Ngọc Linh từng gắn liền với hình ảnh người dân bản địa, lưng đeo gùi, tay thoăn thoắt xới đất dưới tán rừng. Nhưng hôm nay, câu chuyện đã khác. Ngày càng nhiều doanh nghiệp lớn, tập đoàn dược phẩm, thậm chí cả các start-up công nghệ cao tìm đến Kon Tum và Quảng Nam với giấc mơ sâm Việt. Trong mắt họ, sâm Ngọc Linh không chỉ là cây thuốc quý, mà là một “mỏ vàng xanh” – cơ hội làm giàu bền vững.
Thế nhưng, con đường chinh phục sâm không dễ dàng. Nó không chỉ đòi hỏi vốn khổng lồ, mà còn cần thời gian, kiến thức khoa học, sự kiên nhẫn và đồng hành của cả hệ sinh thái: nhà khoa học, chính quyền, người dân địa phương.
Giá trị quốc bảo và cơn sốt đầu tư
Được các nhà nghiên cứu khẳng định là một trong những loài sâm quý hiếm nhất thế giới, sâm Ngọc Linh sở hữu tới hơn 50 hoạt chất saponin, nhiều hơn cả nhân sâm Hàn Quốc hay Mỹ. Chính điều này khiến nó nhanh chóng trở thành “quốc bảo” và được săn đón mạnh mẽ.
Trong vài năm qua, diện tích trồng sâm đã tăng đáng kể. Các dự án hàng trăm, thậm chí nghìn tỷ đồng được công bố, hứa hẹn đưa sâm Việt ra thế giới. Nhiều doanh nghiệp không chỉ nghĩ đến việc bán củ sâm tươi, mà còn hướng đến chuỗi giá trị đa dạng: tinh chất, viên nang, thực phẩm chức năng, nước giải khát, mỹ phẩm cao cấp.
Khi công nghệ và nghiên cứu nhập cuộc
Để bảo vệ và phát triển nguồn gen quý hiếm, nhiều đơn vị đầu tư mạnh vào công nghệ. Từ việc lập bản đồ gen cây sâm, ứng dụng sinh học trong nhân giống, cho đến triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc bằng QR code, ngành sâm đang được chuẩn hóa ở mức cao. Một số doanh nghiệp còn kết hợp với viện nghiên cứu để tạo ra sản phẩm chuẩn khoa học, nâng giá trị dược liệu.
Không dừng lại ở nông nghiệp, có những dự án gắn trồng sâm với du lịch sinh thái. Du khách có thể tham quan vườn sâm, trải nghiệm thu hoạch, học cách chế biến và thưởng thức sản phẩm tại chỗ. Đây là hướng đi mới, biến sâm thành điểm đến văn hóa – du lịch đặc sắc.
Bài toán kinh tế: vốn, thời gian và rủi ro
Trồng sâm khác biệt hoàn toàn với nhiều loại cây dược liệu khác. Để có thể thu hoạch, người trồng cần chờ ít nhất 5 năm. Trong khi đó, chi phí trả lương nhân công, bảo vệ rừng, đầu tư cơ sở hạ tầng, truyền thông, marketing và xây dựng thương hiệu phải chi trả ngay từ những ngày đầu.
Rủi ro càng làm bức tranh phức tạp hơn: thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, trộm cắp… tất cả đều có thể khiến một vườn sâm nhiều năm chăm sóc bỗng chốc mất trắng. Vì vậy, trồng sâm không chỉ là cuộc chơi vốn, mà là một hành trình siêu dài hạn, đòi hỏi sự bền bỉ và tầm nhìn chiến lược.
Thách thức thị trường và thương hiệu
Mặc dù được gọi là quốc bảo, thị trường sâm Ngọc Linh vẫn còn non trẻ. Người tiêu dùng trong nước còn dè dặt do giá quá cao, trong khi sản phẩm chưa được truyền thông rộng rãi bằng Hàn Quốc. Hành lang pháp lý cho việc công nhận và lưu hành các sản phẩm từ sâm cũng chưa hoàn thiện, gây khó khăn cho doanh nghiệp.
Một thách thức khác là định vị thương hiệu. Nếu chỉ “bắt chước” cách làm của Hàn Quốc, sâm Việt khó tạo dấu ấn riêng. Câu hỏi đặt ra: làm thế nào để sâm Ngọc Linh trở thành một thương hiệu toàn cầu, mang đậm bản sắc Việt, thay vì chỉ là bản sao?
Con đường dài: cần sự chung tay
Trong “cuộc đua sâm” này, không ai muốn đi nhanh rồi hụt hơi. Doanh nghiệp cần sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương về chính sách, từ nhà khoa học về nghiên cứu, và từ người dân về gìn giữ rừng. Bởi sâm chỉ có thể sinh trưởng tốt dưới tán rừng nguyên sinh, nếu rừng bị mất, quốc bảo cũng sẽ mất.
Sự đồng hành giữa các bên không chỉ đảm bảo lợi nhuận cho nhà đầu tư, mà còn giữ gìn được giá trị sinh thái, văn hóa, và niềm tự hào dân tộc. Trồng sâm vì thế không chỉ là đầu tư tài chính, mà còn là đầu tư cho tương lai – nơi thiên nhiên, con người và kinh tế cùng phát triển bền vững.
